"Ambachtelijk zeefdrukken"
Ik heb in het (helaas) inmiddels gesloten atelier aan de Piekstaat
in Rotterdam Feijenoord foto's gemaakt tijdens het maken
van de posters voor de "Nederlandse Visagistenschool".
Deze
tonen hoe ik 'ambachtelijk' ofwel handmatig de afdrukken maak.
Met behulp van een toelichtende tekst en de foto's
probeer ik in een aantal stappen de veel gestelde vraag aan u
uit te leggen:
"Wat
is zeefdrukken nu precies?"
De eerste stap doe je thuis, na min of meer 'veldwerk'
om materiaal te verzamelen:
HET ONTWERP
Een ontwerp van een zeefdruk bestaat altijd uit 1 of meerdere
lagen. De simpelste vorm van drukken, met 1 laag, wordt ook wel
'monodruk'
of 'monoprint' genoemd. Per laag wordt 1 kleur afgedrukt
en een monoprint heeft dan ook maar 1 kleur.
Meestal worden echter meerdere kleuren naast en over elkaar heen
gedrukt, en daarvoor zijn dan ook even zoveel ontwerplagen nodig.
De verschillende ontwerplagen worden gebruikt om de zeef te
belichten en hierna worden ze op de juiste plek op het zogenaamde
'moederblad' geplakt.
Dit moederblad is later hard nodig om de
druklagen op de juiste plek op papier te kunnen zetten.
[naar boven] |
 |
BELICHTEN
Om de zeef te kunnen belichten moet deze eerst ingesmeerd worden
met een lichtgevoelige foto-emulsie.
Het drogen van het zeefdrukraam met de emulsie kan bespoedigd
worden door een speciale droogoven te gebruiken. |
 |
Het te drukken transparante ontwerpvel wordt op een glasplaat
gelegd en luchtdicht met een rubber mat afgesloten.
Hierna
wordt het geheel vacuum gezogen met een luchtpomp, zodat
het raam gekanteld kan worden richting de lichtbron. 
[naar boven] |
Het licht bevat een hoog gehalte ultra-violette straling,
daarom wordt afgeraden te lang in dit licht te verblijven of
te kijken. |
 |
Er is een forse uitspoelbak nodig om de niet
belichte foto-emulsie uit te spoelen.
Dit gaat heel snel met normaal water uit de kraan.
Om de laatste restjes weg te krijgen kan voorzichtig
een hogedrukspuit gebruikt worden. |
 |
Met een kwastje met emulsie kunnen ongewenste gaatjes in
de zeef worden dichtgesmeerd. Deze reparaties ook weer goed
laten drogen.
|
Hierna volgt de nabelichting waarbij de zeef niet meer vacuum
gezogen hoeft te worden omdat er geen ontwerp meer aanwezig
is.
[naar boven] |
VOORBEREIDEN AFDRUKKEN
Er zijn heel wat meters schildersafplakband nodig om het raam
te bedekken waar geen verf gedrukt mag worden.
|
Hierna kan het raam op de eigenlijke zeefdruktafel gemonteerd
worden.
Onder het raam moet op de juiste plek met behulp van het moederblad
de positie van de vellen papier waarop gedrukt wordt, worden
afgebakend. |
Ik gebruik naast de officiële wateroplosbare zeefdrukinkten
ook vaak normale acrylverf. Hier moet wel een goede transparant
base aan worden toegevoegd.
Ik krijg de beste resultaten met de 'System 3' reeks van fabrikant
Daler-Rowney.
Let op met goedkopere merken acrylverf dat de pigmentkorrels
klein genoeg zijn om door het zeefdrukgaas gedrukt te worden!
Eenmaal verstopt gaas is bijna niet meer schoon te maken en het
opnieuw bespannen van zeefdrukramen is een kostbare aangelegenheid. |
De verf kan worden aangemaakt met 'retarder':
Een vertragings-middel voor het drogen en 'anti-foam': Een
ietwat vettig middel wat het schuimen van de verf tegengaat.
Tegenwoordig gebruik ik vaak normale acrylverdunner uit een bouwmarkt
om de inkt de juiste viscositeit te geven.
[naar boven] |
ZEEFDRUKKEN (eindelijk)
Gebruik altijd zwaar zuurvrij papier (minimaal 250 grams)
wat goed water op kan nemen. Leg voldoende vellen klaar voor
de totale oplage.
Dan
komt het
moment
waar
het allemaal
om begonnen is:
|
Zoals hierboven goed te zien is, wordt ieder vel papier op
de juiste plek gehouden door middel van stukjes dubbelzijdig
plakband.
Het zeefdrukraam met de verf wordt tot ongeveer een halve centimeter
boven het papier gescharnierd.
Met
een
rakel
wordt
de verf door de zeef op het papier gedrukt.
[naar boven] |
AFWERKING
| Het complete verhaal van het schoonmaken van de zeef zal ik
u besparen, hiernaast zijn wat middeltjes te zien die daarbij
gebruikt kunnen worden. Een hogedrukspuit is in ieder
geval ook een onmisbaar attribuut. |
 |
Zodra alle drukgangen zijn geweest, kan de balans opgemaakt
worden: Hoeveel van de uiteindelijk gemaakte afdrukken zijn gelukt?
Het aantal gelukte afdrukken geeft de grootte van de oplage
weer. Alle afdrukken van de oplage krijgen naast ondertekening
of paraaf, een titel en datering, ook een uniek nummer toegewezen.
Hiermee wordt
in feite ook de garantie voor de kwaliteit afgegeven.
Ieder gesigneerd exemplaar van "Vonkzeefdrukken" heeft
dan ook een door mij afgegeven kwaliteitsgarantie en is bovendien
op milieu-vriendelijke basis geproduceerd (met media en inkten
op waterbasis).
Indien
de afdruk vochtvrij en buiten
de invloed van direct zonlicht wordt bewaard, is zij vrijwel
onbeperkt houdbaar.
[naar boven] |
|
